Ik klim de verhoging op en neem de microfoon over van de presentator. Ik heb dertig seconden om mezelf te pitchen. Ik voel een lichte spanning. Zo’n 50 paar ogen kijken naar me. Ik haal een keer adem. ‘Ik ben Marleen Bekker en ik handel in humor. Pauze. Zijn er nog vragen?’ Gelach in de zaal. Missie geslaagd! Na dit ontladingsmoment leg ik in de overgebleven 22 seconden uit hoe ik als podiumcoach ondernemers en professionals leer presenteren vanuit hun tenen en mét humor.
Serieuze onderwerpen
Jazeker, presentaties en pitches worden beter én veel leuker als je er een flinke dot humor aan toevoegt. Ook een serieus onderwerp, of misschien wel júist een serieus onderwerp, heeft baat bij humor. En ik geloof er heilig in dat niet alleen presentaties, maar ook medewerkers en organisaties enorm op zouden knappen als er veel meer met humor gewerkt zou worden.
Heilzame humor
Wat zou er gebeuren als de presentatie van jaarcijfers, teamvergaderingen en ontwikkelgesprekken met humor zouden plaatsvinden? Een boel! Want humor doet een aantal interessante en belangrijke dingen.
Humor zorgt voor ontspanning, verbinding, relativering en een betere sfeer. De lach werkt ontspannend; door samen om hetzelfde te lachen ervaar je meer verbinding; humor laat je vanaf een andere kant kijken dus geeft relativering; en dat bij elkaar genomen geeft een betere sfeer.
Zo werkt humor ook bij leren vooral relativerend. Als je kunt lachen om dingen die niet een-twee-drie lukken neemt dat de belemmering weg om het nog een keer te proberen. En voor je het weet heb je het onder de knie.
Humor is een besluit
‘Humor heb je of heb je niet.’ ‘Ik ben niet grappig hoor.’ Er zijn allerlei vooroordelen over humor. Maar ik zeg altijd: humor is een besluit. Je kunt doelbewust besluiten om in een vergadering, een mailtje, een presentatie, een pitch voor een klant, een ziekteverzuimgesprek, een functioneringsgesprek, een directie-overleg, een PowerPoint-presentatie of in wat ook maar, humor te gebruiken.
Het is een vorm van creativiteit die je voor een deel gewoon ‘aan’ kunt zetten. Het is een staat van zijn, waardoor je ineens overal, in van alles grappige situaties ziet.
Met humor geef je een onverwachte kijk op een bestaande situatie, waardoor er een soort vrolijke kortsluiting in je hoofd ontstaat. De meest geobserveerde reactie daarop is in de lach schieten. Die onverwachte kijk is natuurlijk heel persoonlijk. Met die ene collega heb je altijd dikke lol, terwijl je de grapjes van die andere collega nooit helemaal snapt. En dat is ook oké.
Humorvoorwaarden
Net als bij leren, is het belangrijk dat je je veilig voelt om humor in te zetten. Anders werkt het vaak juist averechts.
Zo ben ik zelf iemand die dwangmatig grappen gaat maken als ik me niet op mijn gemak voel. En die grappen vallen dan steevast verkeerd, waardoor ik me nóg ongemakkelijker ga voelen. Ik heb ontdekt dat een veilige setting en contact met de ander nodig zijn om humor in te zetten.
Een tweede belangrijke voorwaarde is dat je humor gebruikt om te verbinden, en niet om een ander te kakken te zetten. Met welke intentie maak je een grap? Is dat om iemand eigenlijk feedback te geven, of doe je het om een situatie lichter te maken? Je intentie bepaalt voor een groot deel het effect van humor.
Met een grapje kun je het ijs breken, maar als jijzelf of de ander emotioneel is, dan heeft dat voorrang. Dan heb je eerst serieus in te gaan op, en begrip te tonen voor de emotie, in plaats van die weg te willen poetsen met humor. En als de angel eruit is, werkt een goed geplaatste grap als een prettige ontlading.
Maar humor werkt helaas niet overal en altijd. Daarom is het zaak om de inzet van humor goed af te stemmen op de persoon en op de situatie. Humor in een slechtnieuwsgesprek: niet doen. Terwijl je je best wat humor kunt permitteren bij een uitvaartspeech. Als je het vanuit een positieve intentie doet, kan er heel veel.
Kantoorhumor
Misschien ken je nog het ‘Goeiesmorgens juffrouw Jannie’ van het tv-programma Debiteuren Crediteuren. Er kwamen altijd dezelfde grappen voorbij. Voor de tv-kijker is dat supergrappig, elke keer weer die herhaling. Maar in de werkelijkheid kan het flauw en vermoeiend worden, dit soort typische kantoorhumor.
Net zoals het fijn is om elke keer verse koffie te zetten, is het fijn om verse grappen te maken. Over andere onderwerpen, vanuit een andere invalshoek. Anders krijgt humor een hoog ‘foute-oom gehalte’: cliché en voorspelbaar.
Zelf humor gebruiken
Wat veel mensen niet weten, is dat er een aantal technieken zijn waardoor je humor kunt ‘maken’. Deze humortechnieken kun je gebruiken om met lichtheid naar een situatie te kijken, of een onderwerp vanuit een andere hoek te belichten.
Er zijn oneindig veel technieken. Ik noem hier zes veelvoorkomende technieken, die je gemakkelijk in kunt zetten ‘in het wild’.
De grap
De basistechniek van humor is de grap. Een grap bestaat uit twee delen: een setup en een punchline. In de setup beschrijf je een situatie. De punchline is de clou, de verrassende wending, het deel waar mensen om moeten lachen. Als het goed is…
Voorbeeld: We zijn een hecht team. Helemaal sinds we elke ochtend beginnen met z’n allen staand in een kring om een volksdansje te doen.
Overdrijven
Iets veel en veel sterker maken dan het is.
Voorbeeld: Als ik nu geen koffie krijg, dan ga ik dood.
Omdraaiing
Hierbij vertel je van iets wat je niet leuk vindt, waarom het geweldig is. Of andersom: van iets wat je leuk vindt, vertel je dat je het drie keer niks vindt.
Voorbeeld: Wat ik echt fan-tas-tisch vind aan ons systeem is dat het regelmatig helemaal platligt. Dat creëert een prachtig en onverwacht collectief mindfulness-momentje.
Stapelen
Bij deze komische techniek noem je dingen die steeds gekker of erger worden.
Voorbeeld: Om bij ons te mogen werken moet je: acht uur goedgehumeurd blijven zonder dat je over latte macchiato beschikt, een waardevolle bijdrage leveren aan onze kwaliteitskantoorhumor en een obsessieve fascinatie hebben voor afkortingen en er daarvan binnen twee dagen 581 ‘s nachts kunnen opdreunen.
Vergelijking
De overeenkomst beschrijven van iets met een totaal ander voorwerp of situatie.
Voorbeeld: Klanten zijn voor mij net vrienden. Ik heb lol met ze, drink met ze, maar zij betalen.
Herhaling
Een zin of woord herhalen in een grap, of op een later moment diezelfde zin terug laten komen.
Voorbeeld: Als de spanning in het team oploopt, om dan luidkeels voor te stellen om even een volksdansje te doen, oftewel de grap uit het eerste voorbeeld te herhalen.
Als je hiermee aan de slag wilt, is het om te beginnen interessant om te kijken waar je deze humortechnieken tegenkomt, zoals in comedyseries en in grappen die je in het dagelijks leven tegenkomt.
Oeps, dat ging fout!
Van mijn eerste cabaretdocent leerde ik: ‘Als je een beledigende grap maakt, moet je het weer goedmaken met het publiek.’
Dat geldt helemaal ‘in het echie’. Zo maakte ik eens een grap tegen een oud-collega, waarbij ik de grap bijna letterlijk in het verkeerde keelgat zag schieten. Oeps! Dat kan inderdaad gebeuren. Humor is niet helemaal ongevaarlijk.
De remedie is gelukkig niet ingewikkeld. Maak het goed. Benoem dat je ziet dat je grap niet lekker valt, vraag wat het raakt bij de ander en maak je excuses. En als je het weer helemaal goed wilt maken: doe samen even een volksdansje.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd in het tijdschrift Opleiding & Ontwikkeling (O&O) 3/2019
Meer humor in jouw organisatie?
Wil jij humor op de een of andere manier toepassen in je organisatie? Stuur me een mail (info@marleenbekker.com) en dan maken we een belafspraak om samen te brainstormen over hoe we dat zouden kunnen doen. In de vorm van een workshop, een presentatie of een individueel traject van een leidinggevende of medewerker. Ik hoor graag van je!
